แบบ P&ID คืออะไร? คู่มือการอ่านแผนภาพระบบท่อและเครื่องมือวัดในอุตสาหกรรม
1. P&ID คืออะไร?
P&ID (Piping and Instrumentation Diagram) เป็นแผนภาพทางวิศวกรรมที่ใช้แสดงรายละเอียดของ ระบบท่อ (Piping) และ เครื่องมือวัดทางอุตสาหกรรม (Instrumentation) โดยแสดงอุปกรณ์ที่ใช้ในกระบวนการผลิต เช่น วาล์ว เครื่องมือวัด เซ็นเซอร์ เครื่องจักร และอุปกรณ์ควบคุม
💡 P&ID คือ "พิมพ์เขียว" ของระบบอุตสาหกรรม ที่ช่วยให้วิศวกรสามารถออกแบบ ติดตั้ง และซ่อมบำรุงระบบได้อย่างแม่นยำ
2. องค์ประกอบสำคัญของแบบ P&ID
2.1 สัญลักษณ์และข้อมูลที่ใช้ใน P&ID
แบบ P&ID ประกอบไปด้วยสัญลักษณ์และตัวย่อต่างๆ ที่ใช้แทนอุปกรณ์และระบบควบคุม เช่น
🔹 ข้อมูลเกี่ยวกับระบบท่อ
✅ ขนาดท่อ (Pipe Size)
✅ ชนิดของท่อ (Pipe Class)
✅ ข้อต่อลด (Reducer)
✅ ความลาดเอียงของท่อ (Slope)
🔹 อุปกรณ์ในระบบท่อ
✅ แมนนวลวาล์ว (Manual Valve)
✅ คอนโทรลวาล์ว (Control Valve)
✅ ปั๊ม (Pump)
✅ ถังบรรจุ (Tank)
✅ เครื่องอัดอากาศ (Compressor)
🔹 เครื่องมือวัดและควบคุม (Instrumentation & Control)
✅ Temperature Sensor (เครื่องวัดอุณหภูมิ)
✅ Flow Meter (เครื่องวัดอัตราการไหล)
✅ Pressure Transmitter (เครื่องวัดความดัน)
✅ Level Transmitter (เครื่องวัดระดับของไหล)
✅ Analyzer (เครื่องมือวัดค่าทางเคมี)
🔹 เส้นสัญญาณควบคุม (Control Signal Line)
✅ สัญญาณไฟฟ้า (Electric Signal)
✅ สัญญาณลม (Pneumatic Signal)
✅ สัญญาณไร้สาย (Wireless Signal)
📌 แบบ P&ID ไม่ได้แสดงเพียงอุปกรณ์ แต่ยังรวมถึงเส้นสัญญาณที่ใช้ควบคุมและส่งข้อมูลไปยังระบบแสดงผลและตัวควบคุม (Controller)
3. ผู้เกี่ยวข้องกับแบบ P&ID
แบบ P&ID เป็นเครื่องมือสำคัญที่ใช้ในหลายแผนกของโรงงานอุตสาหกรรม ได้แก่:
✅ วิศวกรออกแบบ (Design Engineer)
📌 ใช้ P&ID ในการออกแบบระบบ โดยเริ่มจากแผนภาพพื้นฐาน เช่น BFD (Block Flow Diagram) หรือ PFD (Process Flow Diagram) ก่อนพัฒนาเป็น P&ID ที่มีรายละเอียดสมบูรณ์
✅ วิศวกรก่อสร้างและติดตั้งเครื่องจักร (Construction Engineer)
📌 ใช้ P&ID เพื่อติดตั้งเครื่องจักรและวางระบบท่อให้ตรงกับแผนการออกแบบ
✅ วิศวกรทดสอบระบบ (Commissioning Engineer)
📌 ใช้ P&ID เพื่อตรวจสอบว่ากระบวนการทำงานของเครื่องจักรเป็นไปตามที่ออกแบบไว้
✅ วิศวกรประจำโรงงาน / ช่างเทคนิค (Plant Engineer / Technician)
📌 ใช้ P&ID ในการซ่อมบำรุงและปรับปรุงกระบวนการผลิตให้มีประสิทธิภาพ
💡 P&ID เป็นแผนภาพที่ทุกฝ่ายในโรงงานต้องใช้เพื่อให้ระบบทำงานได้อย่างถูกต้องและปลอดภัย
4. Legend Sheet: คู่มือสัญลักษณ์ใน P&ID
Legend Sheet เป็นส่วนแรกของเอกสาร P&ID ซึ่งเป็นคู่มือที่ช่วยให้เข้าใจ สัญลักษณ์และรหัสอุปกรณ์ ที่ใช้ในแบบแผนภาพ
4.1 สัญลักษณ์หลักที่ใช้ใน P&ID
| ประเภทสัญลักษณ์ | รายละเอียด |
|---|---|
| Process Line (เส้นกระบวนการ) | เส้นที่แสดงการลำเลียงของไหลผ่านท่อ |
| Instrument Connection (เส้นสัญญาณควบคุม) | แสดงการเชื่อมต่อของเครื่องมือวัด |
| Equipment Symbols (สัญลักษณ์เครื่องจักร) | ใช้แทนปั๊ม คอมเพรสเซอร์ ถังบรรจุ ฯลฯ |
| Valve Symbols (สัญลักษณ์วาล์ว) | แสดงประเภทของวาล์ว เช่น Manual Valve, Control Valve |
| Instrument Symbols (สัญลักษณ์เครื่องมือวัด) | ใช้แทนอุปกรณ์ เช่น Pressure Transmitter, Flow Meter |
| Line Number (หมายเลขกำกับท่อ) | รหัสแสดงขนาดและประเภทของท่อ |
📌 Legend Sheet ช่วยให้ผู้ใช้งาน P&ID สามารถอ้างอิงความหมายของสัญลักษณ์ต่างๆ ได้ง่ายขึ้น
5. ตัวอย่างการอ่านแบบ P&ID
📌 วิธีอ่านแบบ P&ID อย่างถูกต้อง:
1️⃣ ดู Legend Sheet ก่อน เพื่อเข้าใจสัญลักษณ์ที่ใช้
2️⃣ เริ่มจากเส้น Process Line เพื่อระบุเส้นทางการไหลของของไหลในระบบ
3️⃣ อ่านหมายเลขท่อ (Line Number) เพื่อทราบขนาดและประเภทของท่อ
4️⃣ ระบุตำแหน่งของอุปกรณ์สำคัญ เช่น ปั๊ม วาล์ว และเครื่องมือวัด
5️⃣ ตรวจสอบสัญญาณควบคุม ว่ามีการส่งค่าผ่านสัญญาณแบบใด (ไฟฟ้า, ลม, หรือไร้สาย)
💡 ฝึกอ่านแบบ P&ID เป็นประจำ จะช่วยให้สามารถเข้าใจระบบท่อและการควบคุมในโรงงานอุตสาหกรรมได้อย่างแม่นยำ
6. สรุป: ทำไม P&ID จึงสำคัญในอุตสาหกรรม?
📌 P&ID เป็นเครื่องมือที่ช่วยให้
✅ เข้าใจระบบท่อและเครื่องมือวัดในโรงงานอุตสาหกรรม
✅ ออกแบบและติดตั้งระบบได้อย่างถูกต้อง
✅ ช่วยให้การทดสอบและซ่อมบำรุงทำได้ง่ายขึ้น
✅ เป็นพื้นฐานสำคัญของระบบควบคุมอัตโนมัติ
💡 P&ID ไม่ได้เป็นเพียงแค่แผนภาพ แต่เป็น "คู่มือสำคัญ" ที่ทำให้กระบวนการผลิตทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย
